Storm Éowyn

Afgelopen week raasde Storm Éowyn over Ierland. De storm had de nodige schade tot gevolg - nooit leuk.

De naam is dan wel weer bijzonder. De storm is namelijk vernoemd naar een personage uit The Lord Of The Rings (In de ban van de ring) van J.R.R. Tolkien. Éowyn komt voor in het tweede deel uit de trilogie, De Twee Torens.

Zo kan een storm ook een literair educatief feitje hebben.

Maar je wilt liever niet zo'n storm meemaken, natuurlijk.

De achttien dooden

Onlangs bezochten mevrouw Frits en ik het herinneringscentrum Kamp Westerbork. In dit kamp werden tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden opgevangen. Eerst als vluchtelingen, later als gevangenen van het doorgangskamp.

Het centrum bestaat uit twee delen: een museum en het kamp zelf. Om van het museum naar het kamp te gaan, moet je ruim 2 kilometer afleggen. Dat kan met een pendelbus, maar ook wandelend. Twee wandelroutes leiden je van museum naar kamp: een paarse route en een groene route.

Wij liepen heen over het paarse pad, terug namen we het groene pad. Op de terugweg passeerden we een zwerfkei. Hier is het gedicht Het lied der achttien dooden van Jan Campert te lezen. Een indrukwekkend stuk poëzie over de executie van achttien verzetsstrijders.

Jan Campert. Hij maakte met Jan Mulder dagelijks de column CaMu in de Volkskrant. Hij is de vader van schrijver Remco. Jan was vlak voor de oorlog drie jaar getrouwd geweest met Clara Eggink, de (ex-)vrouw van J.C. Bloem.

Enfin.

Indrukwekkend, dat gedicht van Jan R. T. Campert. Ook een goede plek om de eerste strofe van dat gedicht op die plek af te drukken. Op een zwerfkei - Drenthe heeft wel wat met grote stenen. En op de route tussen kamp en museum, tussen herinneren en verder leven. Zoiets.

Gesloten huis

De afgelopen weken heb ik het boek Gesloten Huis van Nicolaas Matsier gelezen. Herlezen, eigenlijk. Ik kwam een treinkaartje tegen (nog zo'n papieren geeltje) met de datum van 25 september 2010. Vijftien jaar geleden dus. Toen las ik het boek voor het eerst.

Ik kwam het boek op het spoor, nadat ik eerder De Bijbel Volgens Nicolaas Matsier had gelezen. Het boek beviel me wel, en ik wilde daarom ook wat anders van de auteur lezen. Gesloten Huis gaat over drie kinderen - twee zonen en een dochter - die het ouderlijk huis leegmaken na het overlijden van moeder.

De objecten brengen herinneringen naar boven bij de schrijver. Maar ook komt een psychische periode ruimschoots aan bod, een inzinking van de hoofdpersoon. Daar wordt in het tweede gedeelte van het boek uitvoerig bij stilgestaan.

Gesloten Huis is een autobiografische roman. Een roman, dus niet alles klopt helemaal met de werkelijkheid. Maar wel autobiografisch, dus veel elementen kloppen wel degelijk. Zoals de naam van de hoofdpersoon. Dat is niet Nicolaas Matsier, maar Tjit Reinsma. Want zó heet de in Krommenie geboren schrijver en neerlandicus; Nicolaas Matsier is de schrijversnaam van Reinsma.

Vijftien jaar zat er tussen het lezen en herlezen van Gesloten Huis. Ik herinnerde me niets meer van het boek, het was alsof ik het voor het eerst las. Een bijzonder boek. Een goede tip voor een literatuurkring.

Drenthe

Zou er uit Drenthe iets goeds kunnen komen?

Ik denk het wel. Daniël Lohues komt er vandaan. Elly en Rikkert wonen al sinds jaar en dag in een Drents gehucht. Anne de Vries heeft jaren gewoond en gewerkt in de provincie - zijn boek Bartje ("Ik bid niet veur bruine bonen") is een regionale klassieker.

Binnenkort gaan mevrouw Frits en ik voor een paar dagen naar een Drents dorp. Ik verheug me er op. Het is her en der wat lezen, ter voorbereiding. Wat luisteren. Wandeltochten opzoeken. En boeken in de tas stoppen. Lekker weg. Mooi vooruitzicht, met de grijze dagen die we al weken hebben.

Victoria Hotel

Het is leuk om te zien dat iets bestaat waar je over hebt gelezen. Vorige week waren mevrouw Frits en ik in Amsterdam. Tegenover het Centraal Station staat het Victoria Hotel. Het leuke van dit hotel is dat hier een kamer is te zien, dat geen onderdeel uitmaakt van dat hotel.

Het Victoria Hotel is gebouwd rondom deze kamer. Hoe dat is gegaan, wordt verteld in Publieke Werken van Thomas Rosenboom uit 1999. Hij beschrijft in dit boek onder meer het verhaal van vioolbouwer Walter Vedder, die woont op de plek waar dit hotel gebouwd moet worden.

Dat huis is nog steeds te zien in het hotel. Het is zelfs pontificaal te zien als je het station verlaat. Daar geniet ik van.

Jonas Daniël Meijerplein

De afgelopen dagen waren mevrouw Frits en ik in Amsterdam. We bezochten het Joods Cultureel Kwartier, de wijk in Mokum waar veel Joodse instellingen zijn.

Het was voor ons beiden de eerste keer dat we deze musea en herdenkingsplekken bezochten. Dat betekende veel informatie. Een groot deel van die info was ons wel bekend vanuit de vaderlandse geschiedenis.

Maar het blijft indrukwekkend om te zien hoe de Holocaust in Nederland is uitgevoerd.

We passeerden onder meer het Jonas Daniël Meijerplein. Ik moest bij dit plein gelijk denken aan Een Foto, een gedicht van Willem Wilmink. Hij beschrijft hierbij een foto die gemaakt is tijdens de razzia van zaterdag 22 en zondag 23 februari 1941. Herman van Veen zong het gedicht, dat zo typisch Willem Wilmink is:

Soms moet ik er ook aan denken

hoe het die andere zoon vergaat

die ontdekte, kijk mijn vader

is die lachende soldaat

Jonas Daniël Meijer (1780 - 1834) was de eerste Joodse advocaat in Nederland. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden met de Joodse geschiedenis van ons land. Bijzonder, hoe zoveel historie in één naam samengebald wordt.

De komende periode zal ik vaker iets plaatsen over hoe het Joods Cultureel Kwartier indruk heeft gemaakt op ons. En hoe die indruk in lied en literatuur terugkomen.

Een voetnoot in de geschiedenis

Jean-Marie Le Pen, oprichter en boegbeeld van de extreemrechtse politieke partij Front National, is overleden.

De Franse politicus zat nooit om een controversiële uitspraak verlegen. Zo kon volgens hem het immigratieprobleem worden opgelost "door het ebolavirus te gebruiken" en noemde hij de gaskamers van nazi-Duitsland "niet meer dan een voetnoot in de geschiedenis".

Die laatste uitspraak uit de jaren 80 herhaalde hij in 2015 in een interview, waarna hij werd vervolgd en beboet vanwege het bagatelliseren van een misdaad tegen de menselijkheid.

Ik weet niet welke geschiedenisboeken Le Pen gebruikte, maar een voetnoot zijn die gaskamers nooit geweest. Boekenkasten zijn volgeschreven over deze moordmachines. Zoals De Nazi moordfabrieken van Ton Roozeboom.

Het is een fotoboek met afbeeldingen uit heden en verleden van de vier vernietigingskampen in Polen uit de Tweede Wereldoorlog, aangevuld met getuigenverklaringen en andere teksten.

Le Pen is 96 jaar geworden.

Guus Luijters

Schrijver Guus Luijters is overleden. In 2012 kwam hij met het boek In Memoriam, waarin hij alle namen van de 17.964 vermoorde Nederlandse Joodse kinderen publiceerde. Naar Frans voorbeeld, waar in 1995 een vergelijkbaar boek van verscheen.

In voorbereiding op dit immense boek, schreef Luijters het gedicht Sterrenlied, waarin hij een stem geeft aan Sientje Abrams, een van de vermoorde kinderen uit de Amsterdamse Rapenburgerstraat. Het gedicht eindigt met de namen van de 331 kinderen - ik houd het nooit droog als ik die lijst zie.

Guus Luijters is 81 jaar geworden.

Dirk van Weelden

Mevrouw Frits en ik wandelen vaak. Voor mij een noodzakelijk gebeuren, voor mijn vrouw een leuk uitje. Je kunt van Leeuwarden zeggen wat je wilt, maar het heeft alles wat je nodig hebt.

Onder meer een heus park. Vooruit, het ligt nét in de gemeente Tytsjerksteradiel, maar vanuit onze stek op loopafstand. Mits je de wandelschoenen aantrekt en de tijd neemt voor de wandeling.

Officieel heet dit park Park Vijversburg, hoewel de volksmond het heeft over het Bos van Ypey. In dit park zijn verschillende beeldende kunsten verstopt. Waaronder het beeld Mutatis Mutandis van Dirk van Weelden.

Ik ken hem. Dat wil zeggen: zijn naam komt me bekend voor. Geen wonder, want samen met Martin Bril vormde hij een schrijversduo.

Bril studeerde vanaf 1978 filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij voltooide zijn studie niet.....Tijdens zijn studententijd in Groningen schreef hij voor het linkse studentenblad Nait Soez'n en maakte hij kennis met Dirk van Weelden. Samen publiceerden zij in 1987 het boek Arbeidsvitaminen.

Bril heb ik altijd gevolgd, Van Weelden minder. Maar die laatste kom ik vaak tegen. Op verrassende plekken, als beeldend kunstenaar.

A Farewell to Arms

In de Verenigde Staten zijn per 1 januari weer auteursrechten vervallen. Dat gebeurt in Amerika na 95 jaar. De eerste versie van de Belgische stripfiguur Kuifje is voortaan publiek domein geworden. Net als Popeye.

Maar ook het boek A Farewell to Arms van Ernest Hemingway. Het boek is tot tweemaal toe verfilmd onder dezelfde titel. In 1932 was de eerste boekverfilming, van de hand van regisseur Frank Borzage. In 1957 deden Charles Vidor en John Huston een tweede verfilming. In Love and War van Richard Attenborough is ook een verfilming van Hemingway's boek.

Misschien een goede reden om dit boek in de tas te stoppen, voor wanneer ik er voor een paar dagen tussenuit ga.

Het komt overigens vaker voor dat een boek meerdere keren op het witte doek wordt gebracht. Zoals Een dagje naar het strand (1962) van Heere Heeresma. Simon Hesera maakte in 1969 een verfilming op basis van een scenario van Roman Polański, in 1984 deed Theo van Gogh de verfilming op basis van Heeresma's scenario.

En zijn van de boeken van Ian Flemming over James Bond ook niet meerdere verfilmingen gemaakt? Financieringen zijn vaak een bron van al dan niet officiële boekverfilmingen rond de Britse MI6-spion.

Ernest Hemingway. Hij verhuisde in 1928 naar Key West, waar hij werd geïnspireerd tot de de novelle De oude man en de zee. Daar kreeg hij in 1953 de Pulitzer Prize voor. Een jaar later ontving Hemingway de Nobelprijs voor de Literatuur, "voor zijn meesterschap in de kunst van het vertellen, meest recentelijk gedemonstreerd in The Old Man and the Sea en voor de invloed die hij heeft uitgeoefend op de contemporaine stijl".

Vanaf volgende week heb ik wat tijd en ruimte, een soort vakantie. Dat biedt gelegenheid om het werk van Hemingway weer eens uit de kast te trekken.

Gelukkig nieuwjaar

Een goed en gelukkig 2025 toegewenst! Dat dit jaar opnieuw een jaar mag zijn waarin literatuur en muziek elkaar ontmoeten. Bij voorkeur thuis, in de leesstoel. Maar ook op al die andere plekken.