Herberg de Troost

Mevrouw Frits en ik waren in Noordscheschut, een dorp in Drenthe. We passeerden daar een horeca-gelegenheid met als naam Café Troost. Plots ben ik een paar honderd kilometer zuidelijker, bij Herberg de Troost.

Herberg de Troost is een collectief rondom Jack Poels, zanger van de Limburgse band Rowwen Hèze. Het collectief met Tren van Enckevort (toetsen), Skinnie (gitaar), Mo'Jones (bas, zang) en Sjoerd Rutten (drums) werd gevormd naar aanleiding van gedichten die Poels iedere twee weken publiceert in Dagblad de Limburger. In november 2009 verscheen het eerste album van de formatie, Langs de weg.

Dialecten. Het gebeurt steeds meer dat in de streektaal wordt gezongen. Zoals door Daniel Lohues. Hij kwam bijvoorbeeld met de cyclus Allennig, met vier albums waar steeds een seizoen centraal staat - winter, voorjaar, zomer en herfst. Misschien dat Ed Sheeran wel van die reeks heeft gehoord. Hij wil namelijk ook van elk seizoen een album maken. 

"Ik ben van plan een Summer Variations, een Spring Variations en een Winter Variations te maken", zei de 32-jarige Brit tijdens een fanevenement. Maar eerst komt de Autumn Variations. Ed begint dus net als Daniel met de herfst.

De oogst is binnen, er wordt teruggekeken op het werk van de afgelopen periode, de balans wordt opgemaakt. Om vanuit dat totaalplaatje weer verder te gaan.

Eerst maar een biertje drinken bij de Troost.

Het Feest

Ik zit op een literatuurkring. De boeken die we lezen, worden bij de kring-avonden besproken. Een van de leden bereid zo'n avond voor. Dat betekent dus het boek lezen en wat voorstudie doen. Wie is de auteur, wanneer verscheen het boek, waar gaat het over? Dat soort vragen.

Deze keer was het mijn beurt om een aftrap voor de bespreking te geven. Het boek van dienst was Het Feest van Elizabeth Day. Het is een Britse schrijfster, die opgroeide in Noord-Ierland. Het Feest verscheen in 2017, twee jaar later verscheen de vertaling door Eefje Bosch.

Day schreef onder meer voor The Sunday Telegraph en The Observer. Ze schreef vijf romans (Het Feest is haar vierde roman) en vier filosofische non-fictie boeken. Ook maakt ze de podcast How to Fail with Elizabeth Day. (She knows there’s no success like failure / And that failure’s no success at all)

Het boek bestaat uit drie verhaallijnen: de jeugd van hoofdpersoon Martin, de therapie-sessie van zijn vrouw Lucy en het feest zelf. Het Feest (The Party) gat over een vriendschap tussen Martin en Ben. Eigenlijk is het feest, de veertigste verjaardag van Ben, niet het onderwerp van het boek - eerder het eindpunt van de vriendschap.

Ben komt uit een hogere sociale klasse dan Martin. Toch wil Martin bij Ben horen. Als de grote broer, die Ben voor Martin (enig kind en opgegroeid zonder vader) is. En voor Martin vult hij de lege plek in, die is ontstaan na het overlijden van Ben's jongere broer. Een plek die Martin maar wat graag wil invullen.

Martin wil zijn zogenaamde broer imiteren, nadoen, zoals met de muziekkeuze voor R.E.M. en Run-D.M.C.

Dit is al het geval vanaf het moment dat Ben het zomaar opnam voor Martin, bij die eerste ontmoeting rondom de vernedering van Martin.

Het Feest. Het draait niet om dit feest, om de 40e verjaardag van Ben. Deze verjaardag is de beëindiging van iets vanzelfsprekends. Van loyaliteit vanuit Martin naar zijn 'broer' Ben en de zwijg-regel, het zwijggeld.

Een ongelijke verhouding. Ben is voor Martin een vriend, een broer. Andersom is Martin voor Ben een 'keeerel', met een ongemakkelijk geheim, waar Ben mee leeft. Iets wat met het oude geld uit de familie kan worden afgekocht.

Loyaliteit en afkopen van schuld liggen niet ver van elkaar.

Toch?

Anne Frank

Is het strafbaar om het dagboek van Anne Frank te lezen? Een docente van een middelbare school in Texas is haar baan kwijt, omdat ze haar leerlingen Het Achterhuis liet lezen. Het gaat om een strip-versie van het dagboek.

Het stripboek werd in verschillende schooldistricten in het conservatieve Texas verboden nadat ouders hadden geklaagd over seksueel getinte passages. Zo beschrijft Anne in haar dagboek geslachtsdelen, terwijl ze elders schrijft dat ze graag de borsten van een vriendin zou willen aanraken. Dergelijke scènes komen ook in het stripboek voor.

Botsen hier belangen tegen elkaar? Conservatieve waarden over seksuele vorming en de algemene ontwikkeling over de geschiedenis en de Holocaust. Ik weet niet of zoiets een rol speelt in dit hele gebeuren.

Het wringt wel. Alsof via het dagboek van Anne Frank op een slinkse manier pornografie wordt bevorderd. Dat is toch zeker niet het geval? Maar ja, als je eenmaal iets ziet wat in je straatje past, lukt het niet vaak om dat op een andere manier te beoordelen.

Troonredes

Koning Willem-Alexander heeft vandaag de Troonrede voorgelezen. Het is een toespraak met daarin in grove lijnen de plannen voor het volgende kalenderjaar.

In houtskool. Want het huidige kabinet is demissionair. Dus wordt geen nieuwe beleid in gang gezet, enkel lopende zaken voortgezet.

Zou het een idee zijn om alle troonredes te bundelen? Per regeerperiode van vorst, bijvoorbeeld. Of per decennium. Om zo te zien hoe de toespraken zich ontwikkelen door de jaren heen. Om te zien hoe de verschillende coalities de plannen beoordelen. Hoe de context wordt geschetst.

Op die manier zie je een ontwikkeling. Hoe het is gegaan in Nederland, de afgelopen periode.

Misschien dat een Nederlandse muzikant een soundtrack kan maken bij dit Troonrede-boek.

Intussen is het ook weer droog geworden

Alex van Ligten is emeritus predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Vorig jaar verscheen de vierde druk van zijn boek Intussen is het ook weer droog geworden - in dit boek staan zestig preken, elke preek is een inleiding op een Bijbelboek (of boeken, zoals 1 en 2 Koningen en 1 en 2 Kronieken, die als 1 boek worden behandeld).

De titel verwijst naar een gesprek in de consistorie, de kerkenraadskamer, na een eredienst. De ouderling van dienst gaf bij wijze van recensie de woorden "Intussen is het ook weer droog geworden" mee.

Ik moest hier vanochtend aan denken. Het was een lange ochtenddienst. Maar in tegenstelling tot de mare van Van Ligten, was het in Leeuwarden juist niet droog geworden. Het was juist harder gaan regenen.

Een preek verdrijft de regen niet altijd.

Struikelstenen

In Leeuwarden komen tweehonderd zogenoemde Struikelstenen. Bij de Joodse huizen in de stad komen koperen naamplaatjes in de stoep. Dat is mooi. Een goede manier om de Joden te herdenken, ook hen die in Leeuwarden woonden.

Het nieuws komt dezelfde dag dat Philips-vertegenwoordiger Jan Zwartendijk de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon in goud postuum krijgt uitgereikt. Dat is de oudste en belangrijkste dapperheidsonderscheiding buiten de strijd. Eigenlijk kan dat niet met deze penning, maar er is voor hem een uitzondering gemaakt. Om hem in ere te herstellen.

Over het werk van Zwartendijk schreef Jan Brokken het boek De Rechtvaardigen. Een indrukwekkend boek, dat ten grondslag ligt aan dit eerbetoon.

Een 'mooie' dag vandaag.

Tom Waits

HGoe klinkt Tom Waits in het Nederlands?

Geen idee. Maar Flip Noorman heeft een poging gedaan. Om teksten van de singer-songwriter om te zetten naar het Nederlands. Soms gaat het goed, Engelse liedteksten vertalen. Zoals bij Ernst Jansz, die twaalf teksten van Bob Dylan naar het Nederlands vertaalde.

Soms gaat het minder goed. Zoals het koppel Bindervoet & Henkes, die het hele oeuvre van His Bobness naar het Nederlands taalgebied bracht. Een enkele keer spitsvondig, maar vaker net naast die spreekwoordelijke plank.

Net als hun vertalingen van het werk van de Beatles.

Enfin.

Tom Waits. Mooie muziek. Schurende stem, wat zijn teksten tot wasdom doet komen. Een van zijn mooiste liedjes is Tom Traubert's blues - vanwege die schurende stem, waardoor zijn verhaal extra binnenkomt.

En omdat ik op deze tekst en melodie mijn eerste liedtekst schreef. Voor de trouwerij van mijn oudste zus, lang geleden.

Zomer

is hij altijd bij ons

rust hij slapend op een plein

waar mensen buiten zitten in de zon

wanneer begint de oorlog

is er oorlog tussen ons

© Ernst Jansz, 2000

Ik moest hier aan denken toen de temperaturen weer omhoog zijn geschoten, deze week. Een liedtekst van Ernst Jansz, voor de reünie-plaat Klaar. De tekst is terug te vinden in het boek Dit Is Alles uit hetzelfde jaar als Klaar.

Je Anne

In 2024 komt de musical Je Anne weer op de planken. De theaterproductie was eerder al in 2010 te zien. Toen heb ik de voorstelling in het Posthuis Theater in Heerenveen gezien. De van oorsprong Amerikaanse muzikale voorstelling speelt zich af in het Achterhuis in de periode 1942-1944.

Is het toeval dat het nieuws vandaag bekend wordt gemaakt?

Anne Frank zat met zeven andere Joden ondergedoken in het Achterhuis. Tot het moment, die vierde augustus 1944, dat de onderduikers werden opgepakt. Via het Amserdamse Huis van Bewaring ... kwamen de acht personen een paar dagen later aan in het doorgangskamp Westerbork.

In het Drentse kamp verbleef Anne een maand, totdat alle Achterhuis-bewoners zondag 3 september 1944 op transport werden gezet naar het vernietigingskamp Auschwitz; het was het laatste transport naar Polen. Een dag later vertrok uit Westerbork een trein naar Theresienstadt; woensdag 13 september 1944 was het allerlaatste transport, met als eindpunt Bergen-Belsen.

De trein met de familie Frank, de familie Van Pels en tandarts Pfeffer kwam dinsdag 5 september aan in Auschwitz. Vandaag dus 79 jaar geleden. Misschien is het toevallig dat het nieuws over Je Anne vandaag is bekend gemaakt. Ik denk dat het geen toeval is.

Sonny Barger

Met enige regelmaat kom ik in de oud-katholieke kerk in Lekkum. Bij de dienst rond 6 augustus ging het over de transfiguratie. Het is een feest, naar aanleiding van de verheerlijking op de berg. Het verhaal is onder meer terug te lezen in Mattheüs 17.

Transfiguratie. De gedaanteverandering.

Opeens ben ik weer in 2012 en lees ik een interview in muziektijdschrift Rolling Stone. Redacteur Mikal Gilmore spreekt met Bob Dylan naar aanleiding van zijn nieuwste album Tempest. Het gesprek krijgt een wat merkwaardige wending, als de zanger plots een boek ter tafel legt.

Hell's Angel - The life and times of Sonny Barger and the Hell's Angels Motorcycle Club is de titel en ondertitel van het boek. Geschreven door Ralph "Sonny" Barger zelf, met ondersteuning van Keith en Kent Zimmerman.

Zimmerman.

Dat is de achternaam waarmee de jonge Robert in 1941 werd ingeschreven in de burgerlijke stand van Duluth, Minnesota.

Uit het interview:

[Dylan suddenly seems excited.] Let me show you something. I want to show you something. You might be interested in this. You might take this someplace. You might want to rephrase your questions, or think of new ones [laughs]. Let me show you this. [Gets up and walks to another table.]

You want me to come with you?

No, no, no, I got it right here. I thought this might interest you. [Brings a weathered paperback to the table!] See this book? Ever heard of this guy? [Shows me Hell’s Angel: The Life and Times of Sonny Barger and the Hell’s Angels Motorcycle Club, by Sonny Barger.]

Yeah, sure.

He’s a Hell’s Angel.

He was “the” Hell’s Angel.

Look who wrote this book. [Points at coauthors’ names, Keith Zimmerman and Kent Zimmerman.] Do those names ring a bell? Do they look familiar? Do they? You wonder, “What’s that got to do with me?” But they do look familiar, don’t they? And there’s two of them there. Aren’t there two? One’s not enough? Right? [Dylan’s now seated, smiling.]

I’m going to refer to this place here. [Opens the book to a dog-eared page.] Read it out loud here. Just read it out loud into your tape recorder.

“One of the early presidents of the Berdoo Hell’s Angels was Bobby Zimmerman. On our way home from the 1964 Bass Lake Run, Bobby was riding in his customary spot – front left – when his muffler fell off his bike. Thinking he could go back and retrieve it, Bobby whipped a quick U-turn from the front of the pack. At that same moment, a Richmond Hell’s Angel named Jack Egan was hauling ass from the back of the pack toward the front. Egan was on the wrong side of the road, passing a long line of speeding bikes, just as Bobby whipped his U-turn. Jack broadsided poor Bobby and instantly killed him. We dragged Bobby’s lifeless body to the side of the road. There was nothing we could do but to send somebody on to town for help.” Poor Bobby.

Ik heb het boek in huis. Omdat Dylan het aanraadt, aanbeveelt, als een noodzakelijk boek presenteert. Hier kan ik niet om heen. Maar lezen durf ik het niet. Misschien is de mythe van het boek beter dan het boek zelf.

Literatuurlijst

Toen ik op de havo zat, moesten we voor het vak Nederlands een aantal boeken lezen. Literatuur, vanzelfsprekend. Maar wat ís literatuur?

In die tijd verscheen de biografie Multatuli - Leven en werk van Eduard Douwes Dekker. Dit lijvige boek verscheen in 2002. Het is de zogenoemde handelseditie van het proefschrift van Dik van der Meulen; hij ontving er in dat jaar zijn doctors-titel voor aan de Utrechtse universiteit.

Een jaar later werd Van der Meulen de jaarlijkse AKO Literatuurprijs toegekend, waarmee het boek een herdruk kreeg in de serie van prijswinnaars. Vanwege deze prijs mocht ik de Multatuli-biografie op mijn literatuurlijst zetten.

En werd ik er onder meer naar gevraagd tijdens het mondeling examen door mijn docent Nederlands van het Greijdanus College in Zwolle.