Jaarwisseling

Het vuurwerk klinkt al een week in de buurt. De laatste dagen is de intensiteit verhoogd. Vanavond ruilen we 2023 in voor 2024. En luisteren we naar de oude woorden van Mozes - het werk van onze hand, bevestig dat.

Geen jaaroverzicht, daarvoor bestaat dit blog te kort. Geen vooruitzichten voor 2024. Daarvoor zijn de verwachtingen nog te onzeker. Wel eerst een oliebol, om de wisseling van het jaar te markeren.

Dylan en wij zonder Amerika

Over twee maanden verschijnt het boek Dylan en wij zonder Amerika van Wouter van Oorschot. Het wordt niet uitgegeven door zijn eigen uitgeversfamilie, maar door Prometheus. Waar het over gaat?

"Het [boek] is geschreven voor mensen die onvermijdelijk van de Amerikaan gehoord hebben maar zich nooit in zijn werk hebben verdiept en die, nadat hem in 2016 zelfs de Nobelprijs voor de Literatuur werd toegekend, nu toch wel eens willen weten ‘wat dat toch is met die Dylan’.

Dat belooft wat.

Wij zonder Amerika. Of met Amerika. Samen op pad. Of niet op pad. Ik moet denken aan de andere Nobelprijswinnaar, John Steinbeck. Vorige week was het 55 jaar geleden dat hij overleed. Ik heb geen artikelen over gelezen, over het literaire nalatenschap van Steinbeck.

Terwijl dat er wel is. Waaronder een reisboek.

Begin jaren 1960 maakte hij met zijn Franse poedel Charley, een tocht door veertig Amerikaanse staten. Het resultaat, het reisverslag werd Travels with Charley: in search of America (1962). In hetzelfde jaar ontving Steinbeck de prestigieuze Nobelprijs, "for his realistic and imaginative writings, combining as they do sympathetic humour and keen social perception" (voor zijn realistische en creatieve schrijven, dat sympathieke humor en scherpe sociale waarneming combineert).

Precies een eeuw later maakte Geert Mak dezelfde tocht als Steinbeck en zijn hond. Mak stelde zich de vraag wat er in die vijftig jaar was veranderd. De titel: Reizen zonder John. Want die was al overleden, dus John kon de reis niet opnieuw maken.

Ik moest aan deze twee boeken denken bij Van Oorschots aankondiging.

Gerben Jan Gerbrandy

Over een paar maanden worden de Europese verkiezingen gehouden. Inwoners van de landen die deel uitmaken van de Europse Unie, mogen volksvertegenwoordigers kiezen voor het Europarlement. Je kunt dan onder meer stemmen op Gerben-Jan Gerbrandy van D66 - als zijn voordracht door de partijleden wordt goedgekeurd.

Zou hij familie zijn van Pieter Gerbrandy? Die leidde begin jaren 40 vanuit Londen de oorlogskabinetten in ballingschap. En deze oud-premier is de grootvader van Piet Gerbrandy, dichter en neerlandicus. Misschien dus een neef van Gerben-Jan?

Praags bloedbad

Op de Karelsuniversiteit in Praag heeft een schutter donderdag een bloedbad aangericht. De schietpartij vond plaats op de filosofie-faculteit op het Jan Palachplein.

Praag, de stad van Franz Kafka. De Duitstalige schrijver werd geboren in de stad, toen het nog een onderdeel was van Oostenrijk-Hongarije. De online encyclopedie Wikipedia meldt: "[Kafka's werk lijkt zich te kenmerken door een nachtmerrieachtige, onheilspellende sfeer waarin een machteloos persoon voor schuldig wordt gehouden aan iets wat hem niet wordt meegedeeld en zijn vertwijfeling en wanhoop worden opgevat als een bewijs voor zijn schuld (als kafkaësk bekend geworden) waarin de bureaucratie en de onpersoonlijke maatschappij steeds meer grip krijgen op het individu."

Nu is de bureaucratie is anders dan een bloedbad. Maar een nachtmerrieachtige en onheilspellende sfeer, met een machteloze hoofdfiguur, dat zal het afgelopen dagen wel zijn geweest in Praag, schat ik zo in.

De Karelsuniversiteit. Het bevindt zich in de Oude Stad van Praag. Ik heb het gezien, toen ik vlak voor corona in de stad was. Met een vriend was ik er een week. We hebben veel van de historie en cultuur gezien, waaronder ook veel Kafka. Althans, ik heb het gezien - en ik verheugde me in de voorbereiding op deze ontmoetingen.

Maar deze overpeinzingen doen er natuurlijk niet zo, als iemand schietend de universiteit binnen stormt. Tijd voor andere bespiegelingen.

Twee Koffers Vol

Eigenlijk heet Carl Friedman anders, Carolina Klop is haar echte naam. Maar het zal voor haar boek of boeken misschien niet heel veel uitmaken. Voor Twee Koffers Vol namelijk niet.

Twee Koffers Vol vertelt het verhaal van de filosofie-studente Chaja, die in Antwerpen woont. Om haar studie te bekostigen, is ze een soort au pair bij de joodse familie Kalman, als oppas voor de 4-jarige Simcha. Het boek verscheen voor het eerst in 1992 bij Uitgeverij Van Oorschot.

Zes jaar later verfilmde Jeroen Krabbé het boek. Hij gaf het de internationale titel Left Luggage mee. Zelf speelt de regisseur ook een rol mee, als Meneer Kalman. Net als in The Discovery of Heaven; dat is de verfilming van De ontdekking van de hemel, het magnum opus van Harry Mulisch. In deze film speelt regisseur Krabbé de aartsengel Gabriël.

Voor beide films maakte Edwin de Vries het scenario. En voor beide films verzorgde Henny Vrienten de filmmuziek. Vrienten, bekend als bassist en frontman van Doe Maar, werd in 1948 geboren als Hendrikus Cornelis Jacoba (Henny) Vrienten.

Maar het bleek een prima koppel, de joodse acteur, regisseur en kunstschilder met de katholieke muzikant.

Verhuizen

Als je gaat verhuizen, neem je al je spullen weer een keer door je handen. Dat is goed, want je moet keuzes maken. Wat gaat wel mee naar je nieuwe plek, wat laat je achter, welke spullen gooi je definitief weg?

Ik sta voor de keuze, voornamelijk rondom mijn bibliotheek. Wat betreft meubels en huishoudelijk materiaal ben ik gauw klaar. Dat kan namelijk weg. Of naar de stort, of naar de lokale kringloopwinkel. Maar met mijn boeken is dat toch een ander verhaal.

Nu moet ik toch keuzes maken. Welke boeken neem ik mee, en welke doe ik weg? Want niet alles kan mee naar mijn nieuwe stek. Nu ik alle boeken weer ter hand neem, omdat ze nu eenmaal in een verhuisdoos moeten, is dat het uitgelezen moment om ze te beoordelen: 'wel mee', 'niet mee' en 'twijfelgeval'.

Gelukkig mag ik nog even nadenken over de twijfelgevallen.

Leesvaardigheid

Nederlandse scholieren van 15 jaar scoren slecht op het gebied van lezen en het niveau is ook nog eens hard achteruitgegaan ten opzichte van een paar jaar geleden. Een derde van de Nederlandse 15-jarigen loopt het risico laaggeletterd het onderwijs te verlaten.

Wat las ik toen ik 15 was? Ik zat in de derde klas van de mavo, en waarschijnlijk las ik toen (opnieuw) Deadline van Randy Alcorn. Over drie vrienden en een tragedie. Mijn klasgenoten zullen me voor gek hebben verklaard.

Net als een paar jaar later op de havo. Voor mijn literatuurlijst las ik Multatuli - leven en werk van Eduard Douwes Dekker door Dik van der Meulen. Hij won er de Libris Literatuurprijs voor in 2002, en dus keurde mijn docent Nederlands de handelseditie van de wetenschapppelijke biografie goed voor de leeslijst.

Sommige leerlingen houden van lezen. En dat houden ze de rest van hun leven.

Kronieken #2 | Advent

De laatste zondag van het kerkelijke jaar is alweer anderhalve week geleden. De eerste zondag van het nieuwe jaar is ook al achter de rug. De adventsperiode is begonnen, de vier zondagen voorafgaand aan het Kerstfeest.

Zoals elk jaar heb ik ook voor deze vier weken het boek Het Mysterie van Jostein Gaarder uit de kast getrokken. Dit boek is een soort adventskalender, maar dan als boek. Gaarder is bekend door zijn boek De wereld van Sofie. Het Mysterie is vergelijkbaar: om op een eenvoudige manier iets van het Kerstverhaal te vertellen, zoals 'Sofie' de filosofie uitlegt.

Onwillekeurig denk ik deze dagknook aan mevrouw Haack uit Rotterdam. Zij is de vijftigste 'eenzame dode' van de stad. Als er kind noch kraai is, dan begeleiden de dichters van Stichting de Eenzame Uitvaart Rotterdam (dEUR) de eenzaam gestorvene naar het graf.

Het idee van de Eenzame Uitvaart komt van de Groninger stadsdichter Bart FM Droog, die het in 2002 initieerde. Het concept werd later overgenomen door F. Starik (1958-2018), die daartoe aanvankelijk de Poule des Doods oprichtte in Amsterdam.

Eenzaam sterven. Eenzaam leven. Zou het een bewuste keuze zijn? Ook in deze donkere dagen voor Kerst? Ik weet het niet, ik heb er geen antwoorden op. Het is een mysterie, een geheim, zulke onderwerpen.

Titel Het geheim van Eberwein

In de gemeenteraad van Waadhoeke, de gemeente rondom Franeker, zit Annet Neudorfer-Eberwijn namens SAM in de raad. Zij vertegenwoordigt de kiezers uit Oude Bildtzijl; SAM is de lokale samenwerking tussen PvdA, D66 en GroenLinks.

Ik moet denken aan Boudewijn Büch. Hij is vooral bekend geworden door zijn boek De Kleine Blonde Dood; na zijn eigen dood verscheen postuum de opvolger van dit boek: Het geheim van Eberwein.

Ik kreeg het boek op mijn verjaardag. En las het zomaar uit. Dat kon ik toen nog, een boek in een adem uitlezen.

Nu niet meer. De corona heeft mijn concentratie flink aangetast. Maar dat zal Boudewijn Maria Ignatius Büch een worst zijn.

Mij ook. Als straks mijn bibliotheek is verhuisd naar mijn nieuwe woonplek, is dat reden om 'Eberwein' weer uit de kast te trekken.