Anne Frank

Van wie is Anne Frank?

***

Annelies Marie (Anne) Frank werd 12 juni 1929 geboren in Frankfurt am Main, als tweede kind en dochter in het gezin van Otto Heinrich Frank en Edith Frank-Holländer. Haar oudere zus was Margot (Betti) Frank, die drie jaar eerder was geboren.

Het gezin was Duits. Vader Otto was reserve-luitenant van het Duitse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zijn verdiensten in deze Grote Oorlog leverden hem het IJzeren Kruis op.

Het gezin was Joods. Geassimileerd en wel, maar toch. Voor de nieuwe leider Adolf Hilter was dat niet genoeg - Joods is Joods en dus niet helemaal of niet echt Duits. Ondanks dat je je hebt ingezet voor het Duitse land.

***

De familie Frank week uit naar Nederland, maar onttrok zich aan het openbare leven, toen de nazi's ook in Amsterdam joden begonnen op te pakken. Margot was als eerste aan de beurt om zich te melden voor de Arbeitseinsatz, de verplichte tewerkstelling in Duitsland'. Reden genoeg voor de Franks om zich, eerder dan gepland, te laten verdwijnen.

Als onderduikplek werd de Prinsengracht gekozen, het achterhuis van Opekta, het bedrijf van Otto. Hoewel dit bedrijf inmiddels helemaal geariseerd was, en dus in niet-Joodse handen, hield Otto de touwtjes in handen. In die onderduik hield Anne haar dagboek bij. In eerste instantie het roodwit-geblokte schrift dat zij van haar ouders kreeg voor haar 13e verjaardag; later andere schriften, nadat de vorige boeken volgeschreven waren.

***

Na de oorlog kwam Anne niet terug uit de concentratiekampen. Bij wijze van erfenis kreeg Otto het dagboek uitgereikt door helper Miep Gies, die het dagboek bij elkaar bracht na de arrestatie van de onderduikers. Wat volgde, was een proces van uitgevers aanspreken om dit dagboek uit te geven. Toen dat eenmaal was gelukt, kwamen toneelstukken, theatervoorstellingen, televisiefilms en films op de planken. Plus de nodige essays om Anne Frank en de Tweede Wereldoorlog te duiden.

Plots bleek iedereen over Anne Frank te beschikken. De Joden (maar dat klopt!), omdat Anne als Jodin werd omgebracht in het kamp Bergen-Belsen. De Duitsers, omdat de Frank-familie volop Duitsers waren. De Nederlanders, omdat de familie in Amsterdam zat ondergedoken. De Amerikanen, omdat zij toch het succes hebben bevorderd met toneelstukken en films.

Vergeet ik nog een doelgroep?

***

Van wie is Anne Frank?

Is zij van iemand? Is zij van niemand? Tot welke groep behoort zij? Is zij slachotffer of overlevende van de oorlog? Leeft zij toch voort door haar dagboek, waardoor de 'Endlösing' toch niet helemaal is gelukt? En wie bepaalt, wie heeft belang om Anne Frank tot de zijne te maken?